Bể Biogas Bị Tắc: Nguyên Nhân, Cách Khắc Phục Hiệu Quả

Khi bạn đang xây dựng một hệ thống biogas để xử lý chất thải nông nghiệp hoặc để sản xuất năng lượng sạch, việc Bể Biogas Bị Tắc có thể là một cơn ác mộng thực sự. Nó không chỉ làm gián đoạn quá trình sản xuất khí đốt mà còn có thể gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến hoạt động chăn nuôi. Tại “Rọ đá Việt Nam”, chúng tôi hiểu rõ những khó khăn mà bà con nông dân và các kỹ sư môi trường gặp phải. Bài viết này sẽ đi sâu vào các nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng tắc nghẽn bể biogas, cùng với những giải pháp khắc phục hiệu quả và các biện pháp phòng ngừa.

Tại sao bể biogas lại bị tắc nghẽn?

Tưởng tượng bể biogas như một “cỗ máy tiêu hóa” hoạt động liên tục. Khi có “thức ăn” (chất thải hữu cơ) được đưa vào, các vi sinh vật sẽ làm nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, đôi khi, quá trình này gặp trục trặc. Có rất nhiều lý do khiến Bể Biogas Bị Tắc, từ những nguyên nhân đơn giản đến phức tạp hơn.

• Nguyên nhân chính gây tắc nghẽn bể biogas
  • Cho quá nhiều chất thải rắn hoặc không phù hợp: Đây là nguyên nhân “kinh điển” nhất. Khi chúng ta đổ quá nhiều chất thải rắn, chẳng hạn như rơm rạ, bã mía, hoặc các vật liệu khó phân hủy khác vào bể mà không xử lý sơ bộ, chúng sẽ tích tụ lại và tạo thành khối.
  • Sử dụng chất kháng sinh hoặc hóa chất: Trong quá trình chăn nuôi, nếu có sử dụng thuốc kháng sinh hoặc các hóa chất tẩy rửa mạnh, chúng có thể vô tình chảy vào bể biogas. Những chất này sẽ tiêu diệt các vi sinh vật có lợi, làm chậm quá trình phân hủy và dẫn đến tắc nghẽn.
  • Nồng độ axit hoặc kiềm mất cân bằng: Môi trường lý tưởng cho vi sinh vật hoạt động trong bể biogas thường có độ pH trung tính. Nếu tỷ lệ carbon và nitơ (tỷ lệ C/N) trong nguyên liệu đầu vào quá cao hoặc quá thấp, hoặc do sự tích tụ của các sản phẩm phụ không mong muốn, độ pH có thể bị lệch, ảnh hưởng đến hoạt động của vi sinh vật.
  • Lượng nước không đủ hoặc quá nhiều: Nước đóng vai trò quan trọng trong việc hòa tan và vận chuyển các chất hữu cơ. Nếu lượng nước quá ít, bùn sẽ trở nên đặc quánh, khó di chuyển và dễ gây tắc. Ngược lại, nếu quá nhiều nước, nồng độ các chất hữu cơ sẽ bị loãng, làm giảm hiệu quả xử lý và có thể tạo ra các lớp lắng đọng không mong muốn.
  • Vận hành không đúng cách: Việc không tuân thủ quy trình nạp nguyên liệu đều đặn, không vệ sinh định kỳ, hoặc thiết kế hệ thống đường ống thoát khí không tốt cũng góp phần gây ra tắc nghẽn.
  • Tuổi thọ của hệ thống: Sau một thời gian dài hoạt động, các cặn lắng, bùn đặc có thể tích tụ ở đáy bể hoặc trong các đường ống, làm giảm dung tích hữu dụng và gây cản trở dòng chảy.

Dấu hiệu nhận biết bể biogas bị tắc nghẽn

Đôi khi, bể biogas bị tắc không phải là một hiện tượng đột ngột. Chúng ta có thể nhận biết các dấu hiệu sớm để có biện pháp xử lý kịp thời.

• Khí biogas sản xuất giảm đột ngột: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất. Nếu bạn thấy lượng khí gas thu được ít hơn hẳn so với bình thường, có khả năng bể biogas đang gặp vấn đề.
• Mùi hôi khó chịu bất thường: Thay vì mùi đặc trưng của khí biogas hoặc mùi phân hữu cơ, bạn có thể ngửi thấy mùi trứng thối (hydro sulfide) hoặc mùi chua nồng, đây là dấu hiệu cho thấy quá trình phân hủy yếm khí đang bị rối loạn.
• Chất thải đầu ra không được xử lý hoàn toàn: Nếu bạn thấy chất thải sau khi ra khỏi bể vẫn còn nguyên vẹn, chưa phân hủy hoặc còn rất nhiều cặn rắn, đó là một cảnh báo.
• Nước thải tràn ra ngoài hoặc không rút hết: Nếu nước thải không thoát ra khỏi bể theo đúng quy trình, hoặc có hiện tượng tràn, đó có thể là do đường ống thoát bị tắc.
• Âm thanh lạ phát ra từ bể: Đôi khi, bạn có thể nghe thấy tiếng sủi bọt bất thường, tiếng róc rách hoặc tiếng động lạ phát ra từ hệ thống ống dẫn khí hoặc chất thải.

Dấu hiệu nhận biết bể biogas bị tắc nghẽn do tích tụ chất thải rắn hoặc không phù hợp, gây cản trở dòng chảy và hoạt động của vi sinh vật phân hủy

Làm thế nào để khắc phục khi bể biogas bị tắc?

Khi bể biogas bị tắc, đừng vội lo lắng. Có nhiều cách để giải quyết vấn đề này, từ những biện pháp đơn giản tại nhà đến các giải pháp chuyên nghiệp hơn.

Các biện pháp khắc phục tại nhà và thủ công

• Kiểm tra và làm sạch đường ống:
  • Đầu tiên, hãy kiểm tra các điểm nối, đường ống nạp và thoát chất thải xem có bị vật cản nào không. Dùng que dài hoặc dụng cụ chuyên dụng để gạt bỏ các vật liệu gây tắc.
  • Nếu là hệ thống hầm biogas nhỏ, bạn có thể thử dùng nước áp lực cao để thông đường ống.
• Bổ sung nước và đảo trộn:
  • Nếu nguyên nhân là do bùn đặc, hãy thử bổ sung thêm nước vào bể để pha loãng bùn và giúp chúng dễ di chuyển hơn.
  • Sau đó, thực hiện đảo trộn thủ công (nếu có thể) để phá vỡ các khối cặn.
• Điều chỉnh tỷ lệ nạp nguyên liệu:
  • Tạm dừng việc nạp nguyên liệu mới.
  • Sau khi xử lý tắc nghẽn ban đầu, hãy giảm lượng chất thải rắn đầu vào và tăng cường các loại chất thải lỏng, dễ phân hủy hơn.
• Sử dụng chế phẩm sinh học:
  • Có nhiều loại chế phẩm sinh học chuyên dụng giúp phân hủy các chất hữu cơ khó phân hủy và làm sạch bùn. Bạn có thể mua các sản phẩm này tại các cửa hàng vật tư nông nghiệp hoặc công ty môi trường. Tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất.
• Kiểm tra và xử lý nguồn nước thải:
  • Đảm bảo nguồn nước thải đưa vào bể không chứa các hóa chất độc hại hoặc kháng sinh. Nếu cần, hãy thiết lập một hệ thống xử lý sơ bộ trước khi đưa vào bể biogas.

Các giải pháp chuyên nghiệp khi bể biogas bị tắc nặng

Khi các biện pháp thủ công không hiệu quả, có thể bạn cần đến sự trợ giúp của các chuyên gia.

• Hút bùn và cặn:
  • Đối với các bể biogas lớn hoặc đã hoạt động lâu năm, việc hút bùn và cặn lắng định kỳ là rất cần thiết. Các đơn vị chuyên nghiệp sẽ sử dụng xe hút chuyên dụng để làm sạch đáy bể.
  • Việc này giúp loại bỏ các vật liệu tích tụ, giải phóng không gian cho quá trình phân hủy và đảm bảo hệ thống hoạt động thông suốt.
• Thông tắc bằng thiết bị chuyên dụng:
  • Các công ty môi trường có thể sử dụng máy soi đường ống, máy xịt áp lực cao công nghiệp, hoặc các thiết bị chuyên dụng khác để xử lý các điểm tắc nghẽn cứng đầu.
• Cải tạo lại hệ thống:
  • Trong trường hợp hệ thống được thiết kế không tốt, đường ống quá nhỏ, gấp khúc nhiều hoặc vật liệu chế tạo không phù hợp, việc cải tạo lại hệ thống hầm biogas có thể là giải pháp lâu dài. Điều này bao gồm việc thay đổi đường kính ống, bố trí lại đường ống, hoặc thay thế vật liệu.

Phòng ngừa tắc nghẽn bể biogas: Chìa khóa để vận hành bền vững

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn tránh được những rắc rối khi bể biogas bị tắc, đồng thời tối ưu hóa hiệu quả sản xuất khí đốt.

Lựa chọn và xử lý nguyên liệu đầu vào

• Phân loại và xử lý sơ bộ chất thải:
  • Trước khi đưa chất thải vào bể, hãy loại bỏ các vật liệu không phân hủy được như túi ni lông, kim loại, đá sỏi.
  • Đối với rơm rạ, bã mía, có thể ủ hoai hoặc băm nhỏ để tăng khả năng phân hủy.
• Kiểm soát tỷ lệ C/N:
  • Cố gắng duy trì tỷ lệ carbon/nitơ (C/N) trong khoảng 20-30:1. Điều này có thể đạt được bằng cách trộn lẫn các loại chất thải khác nhau, ví dụ như phân lợn với rơm rạ, hoặc phân bò với thức ăn thừa.
• Hạn chế tối đa hóa chất và kháng sinh:
  • Tuyệt đối không đổ xà phòng, thuốc tẩy, hoặc các dung dịch hóa học mạnh vào bể.
  • Nếu chăn nuôi có sử dụng kháng sinh, hãy tìm hiểu kỹ về thời gian thải trừ của thuốc và hạn chế việc đưa phân của gia súc đang điều trị vào bể biogas trong thời gian này.

Quản lý và vận hành bể biogas đúng cách

• Nạp nguyên liệu đều đặn và đúng lượng:
  • Không nên nạp quá nhiều nguyên liệu cùng lúc. Chia nhỏ lượng nạp hàng ngày để vi sinh vật có thời gian xử lý.
  • Tuân thủ quy trình làm hầm bioga và vận hành đã được hướng dẫn.
• Duy trì nhiệt độ và độ ẩm phù hợp:
  • Các vi sinh vật hoạt động tốt nhất trong một phạm vi nhiệt độ nhất định. Tùy thuộc vào loại vi sinh vật (ưa ấm hoặc ưa nhiệt độ phòng), cần có biện pháp giữ ấm hoặc thông thoáng cho bể.
  • Đảm bảo lượng nước trong bể luôn ở mức khuyến cáo.
• Vệ sinh định kỳ:
  • Theo định kỳ, hãy kiểm tra và làm sạch các điểm có nguy cơ tắc nghẽn như phễu nạp, lưới lọc, và đường ống thoát.
  • Đối với các hầm biogas composite, việc vệ sinh có thể đơn giản hơn nhờ thiết kế.

Lựa chọn vật liệu và thiết kế hệ thống phù hợp

• Chọn loại hầm biogas phù hợp: Có nhiều loại hầm biogas khác nhau như hầm biogas composite, hầm biogas xây gạch… Mỗi loại có ưu và nhược điểm riêng. Việc lựa chọn loại phù hợp với điều kiện địa phương và nhu cầu sử dụng là rất quan trọng.
• Thiết kế đường ống thông thoáng: Đảm bảo đường ống nạp và thoát chất thải có độ dốc phù hợp, ít gấp khúc, và kích thước đủ lớn để chất thải lưu thông dễ dàng.
• Sử dụng vật liệu chất lượng: Báo giá hầm biogas composite và các loại hầm khác thường đi kèm với cam kết về chất lượng vật liệu. Sử dụng vật liệu bền, chống ăn mòn sẽ giúp hệ thống hoạt động ổn định và bền bỉ hơn.

Tầm quan trọng của việc xử lý chất thải và sản xuất khí biogas

Việc bể biogas bị tắc không chỉ gây phiền toái mà còn bỏ lỡ những lợi ích to lớn mà hầm biogas trong chăn nuôi mang lại. Khí biogas là nguồn năng lượng sạch, có thể dùng để đun nấu, thắp sáng, hoặc thậm chí phát điện. Phân sau khi xử lý qua bể biogas trở thành phân bón hữu cơ tốt cho cây trồng, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nguy cơ phát tán dịch bệnh. Do đó, việc duy trì hoạt động ổn định của bể biogas là vô cùng quan trọng đối với các hộ gia đình, trang trại chăn nuôi.

Câu hỏi thường gặp về bể biogas bị tắc

Hỏi: Bao lâu thì nên kiểm tra và bảo trì bể biogas một lần để tránh bị tắc nghẽn?
Đáp: Việc kiểm tra và bảo trì định kỳ nên thực hiện từ 3-6 tháng một lần, tùy thuộc vào quy mô và loại nguyên liệu đầu vào.

Hỏi: Nếu bể biogas bị tắc nghẽn nặng, tôi có nên tự ý đào bể để xử lý không?
Đáp: Không nên tự ý đào bể nếu không có kinh nghiệm. Việc này tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn lao động và có thể gây hư hỏng nặng cho hệ thống. Tốt nhất nên liên hệ với đơn vị chuyên nghiệp.

Hỏi: Làm thế nào để nhận biết sớm dấu hiệu bể biogas bị tắc?
Đáp: Dấu hiệu sớm nhất là lượng khí biogas sản xuất giảm đột ngột, kèm theo mùi hôi bất thường hoặc chất thải đầu ra không được xử lý tốt.

Hỏi: Các loại hóa chất nào cần tránh đổ vào bể biogas?
Đáp: Tuyệt đối tránh các loại xà phòng, chất tẩy rửa mạnh, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, kháng sinh liều cao, và các dung dịch có tính axit hoặc kiềm mạnh.

Hỏi: Tôi có thể sử dụng men vi sinh để xử lý tắc nghẽn cho bể biogas composite không?
Đáp: Có, việc sử dụng các chế phẩm sinh học chuyên dụng có thể hỗ trợ phân hủy cặn và làm thông thoáng cho bể biogas composite, nhưng cần tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất.

Khi bể biogas bị tắc, đó là một tín hiệu cho thấy hệ thống của bạn cần được chú ý và chăm sóc. Hiểu rõ nguyên nhân, áp dụng các biện pháp khắc phục phù hợp và đặc biệt là thực hiện công tác phòng ngừa định kỳ sẽ giúp bể biogas của bạn hoạt động hiệu quả, mang lại lợi ích bền vững cho môi trường và kinh tế.