Bãi Chôn Lấp Rác Ở TPHCM: Góc Nhìn Từ Chuyên Gia Địa Kỹ Thuật

Bạn có bao giờ tự hỏi, sau khi chiếc xe ép rác quen thuộc đi khuất sau góc phố, thì hàng tấn rác thải sinh hoạt của một siêu đô thị như Sài Gòn sẽ đi về đâu không? Câu trả lời không chỉ đơn giản là “ra bãi rác”. Đằng sau đó là cả một công trình kỹ thuật phức tạp, và trái tim của nó chính là Địa kỹ thuật. Bài viết này sẽ đưa bạn vào một chuyến tham quan đặc biệt đến các Bãi Chôn Lấp Rác ở Tphcm, nhưng không phải qua lăng kính thông thường, mà là qua góc nhìn của một kỹ sư địa kỹ thuật. Chúng ta sẽ cùng nhau “đào sâu” xuống lòng đất để khám phá những bí mật khoa học giúp thành phố này đối phó với bài toán rác thải khổng lồ.

Để có cái nhìn tổng quan hơn về vị trí và quy mô, bạn có thể tìm hiểu thêm về [các Bãi Chôn Lấp Rác ở Tphcm](https://rodavietnam.vn/cac-bai-chon-lap-rac-o-tphcm/), bạn sẽ thấy rằng đây không phải là những khu đất hoang tự phát, mà là các khu liên hợp xử lý được quy hoạch bài bản.

Bãi Chôn Lấp Rác Thực Chất Là Một Công Trình Địa Kỹ Thuật Khổng Lồ?

Khi nghe đến “bãi rác”, nhiều người chúng ta thường hình dung ra một khu đất trống, nơi rác được đổ thành từng đống lớn. Nhưng thực tế, một bãi chôn lấp hợp vệ sinh hiện đại lại là một công trình xây dựng cực kỳ phức tạp, không khác gì một con đập hay một tòa nhà cao tầng. Tại sao lại nói như vậy?

Câu trả lời nằm ở mục tiêu cốt lõi: cô lập rác thải khỏi môi trường xung quanh. Hãy tưởng tượng bãi rác như một chiếc hộp khổng lồ, siêu bền. Nhiệm vụ của kỹ sư địa kỹ thuật là thiết kế và xây dựng chiếc hộp đó. Chúng ta không chỉ đơn giản là đào một cái hố rồi lấp rác vào. Chúng ta phải tính toán:

• Sức chịu tải của nền đất: Liệu nền đất bên dưới có đủ sức gánh hàng triệu tấn rác trong hàng chục năm mà không bị lún, sụt?
• Tính ổn định của mái dốc: Những “ngọn núi” rác cao hàng chục mét phải được tạo dốc như thế nào để không bị sạt lở, đặc biệt là vào mùa mưa bão ở miền Nam?
• Khả năng chống thấm: Làm thế nào để ngăn chặn thứ nước độc hại rỉ ra từ rác (gọi là nước rỉ rác) ngấm xuống lòng đất và làm ô nhiễm nguồn nước ngầm quý giá?
• Quản lý khí gas: Rác phân hủy sẽ sinh ra khí metan, một loại khí vừa dễ cháy nổ vừa gây hiệu ứng nhà kính. Làm sao để thu gom và xử lý lượng khí này một cách an toàn?

Tất cả những câu hỏi hóc búa này đều cần đến kiến thức chuyên sâu về cơ học đất, vật liệu địa kỹ thuật, thủy văn và kỹ thuật nền móng. Rõ ràng, một bãi chôn lấp rác ở tphcm không chỉ là nơi chứa rác, mà là một minh chứng hùng hồn cho vai trò của địa kỹ thuật trong việc bảo vệ môi trường.

Thực Trạng Các Bãi Chôn Lấp Rác Ở TPHCM Hiện Nay

Thành phố Hồ Chí Minh mỗi ngày thải ra khoảng 9.000 – 10.000 tấn rác thải sinh hoạt. Một con số khổng lồ! Phần lớn lượng rác này được xử lý bằng phương pháp chôn lấp tại các khu liên hợp xử lý chất thải rắn lớn, nổi bật nhất là Khu liên hợp Đa Phước ở huyện Bình Chánh.

Thách thức đặt ra cho các bãi chôn lấp rác ở tphcm là cực kỳ lớn. Với nền đất yếu đặc trưng của khu vực Nam Bộ, việc xây dựng và vận hành các bãi chôn lấp quy mô lớn đòi hỏi những giải pháp địa kỹ thuật tiên tiến.

Theo Tiến sĩ Nguyễn An Khang, một chuyên gia lâu năm trong lĩnh vực địa kỹ thuật môi trường: “Bài toán lớn nhất tại TPHCM không chỉ là tìm đủ diện tích đất để chôn lấp, mà là làm sao để chôn lấp một cách an toàn trên nền đất sét yếu, bão hòa nước. Mọi sai sót trong thiết kế lớp lót chống thấm hay tính toán ổn định mái dốc đều có thể dẫn đến những thảm họa môi trường khó lường.”

Sự quá tải, nguy cơ ô nhiễm nước ngầm và mùi hôi là những vấn đề luôn hiện hữu. Đây chính là lúc các giải pháp địa kỹ thuật hiện đại phát huy vai trò “người hùng thầm lặng” của mình.

Bí Mật Dưới Lòng Đất: Cấu Trúc Địa Kỹ Thuật Của Một Bãi Chôn Lấp Hiện Đại

Vậy một “chiếc hộp” an toàn để chứa rác được xây dựng như thế nào? Hãy cùng “mổ xẻ” các lớp cấu tạo của một ô chôn lấp tiêu chuẩn tại một bãi chôn lấp rác ở tphcm.

Lớp “Áo Giáp” Chống Thấm – Trái Tim Của Bãi Chôn Lấp

Đây là lớp quan trọng nhất, quyết định sự an toàn của toàn bộ công trình. Nó không phải là một lớp đơn lẻ, mà là một hệ thống phức hợp gồm nhiều tầng vật liệu địa kỹ thuật:

• Lớp đất sét lèn chặt (Compacted Clay Liner – CCL): Lớp dưới cùng, thường dày từ 60-90 cm. Đất sét được chọn lọc và đầm nén theo một quy trình cực kỳ nghiêm ngặt để đạt được độ thấm cực thấp, hoạt động như một lớp rào cản tự nhiên.
• Màng chống thấm HDPE (Geomembrane): Trải ngay trên lớp đất sét là một tấm “bạt nhựa” khổng lồ, thường làm từ vật liệu High-Density Polyethylene (HDPE), dày khoảng 1.5 – 2.5 mm. Tấm màng này có khả năng chống thấm gần như tuyệt đối. Các mép của tấm màng được hàn nhiệt cẩn thận để đảm bảo không có một kẽ hở nào.
• Lớp sét địa kỹ thuật (Geosynthetic Clay Liner – GCL): Ở một số thiết kế tiên tiến, người ta còn sử dụng thêm lớp GCL, là một dạng “bánh sandwich” với hai lớp vải địa kỹ thuật kẹp một lớp bột sét bentonite ở giữa. Khi gặp ẩm, lớp sét này sẽ trương nở, tạo thành một lớp chống thấm bổ sung cực kỳ hiệu quả.
• Vải địa kỹ thuật bảo vệ (Geotextile): Trên cùng là một lớp vải địa kỹ thuật có chức năng bảo vệ màng HDPE khỏi bị chọc thủng bởi đá sỏi hoặc các vật sắc nhọn trong lớp thu gom nước rỉ rác bên trên.

Sự kết hợp của các lớp vật liệu này tạo thành một hệ thống “phòng thủ” đa tầng, đảm bảo không một giọt nước rỉ rác nào có thể lọt ra ngoài.

Mô hình mặt cắt chi tiết của một bãi chôn lấp rác ở tphcm với các lớp lót địa kỹ thuật và hệ thống thu gom nước rỉ rác

Hệ Thống “Mạch Máu” Thu Gom Nước Rỉ Rác

Ngăn chặn thôi là chưa đủ, chúng ta phải chủ động thu gom và xử lý thứ chất lỏng độc hại này. Phía trên hệ thống lót chống thấm là một lớp sỏi hoặc vật liệu thoát nước dày khoảng 30-50 cm. Bên trong lớp này, người ta đặt một mạng lưới các đường ống đục lỗ.

Hãy hình dung nó như một hệ thống cống ngầm. Nước rỉ rác sinh ra từ khối rác sẽ ngấm qua rác, chảy xuống lớp sỏi và được thu gom vào các đường ống này. Từ đây, chúng sẽ được dẫn về một bể chứa tập trung để đưa đi xử lý tại nhà máy xử lý nước thải chuyên dụng trước khi thải ra môi trường.

Ổn Định Mái Dốc – Bài Toán Sống Còn

Khi rác được chất cao lên, nó sẽ tạo thành những mái dốc khổng lồ. Việc đảm bảo các mái dốc này ổn định là một bài toán địa kỹ thuật kinh điển. Các kỹ sư phải tính toán góc dốc an toàn, đồng thời áp dụng các biện pháp gia cố như:

• Xây dựng các băng cơ: Tạo ra các bậc thang trên sườn dốc để giảm chiều dài mái dốc và tăng ổn định.
• Sử dụng lưới địa kỹ thuật (Geogrid): Trải các lớp lưới địa kỹ thuật xen kẽ với các lớp rác đã được đầm nén. Lưới này hoạt động như một bộ xương, tăng cường sức kháng cắt và giữ cho khối rác không bị trượt.
• Trồng cỏ Vetiver: Rễ của loại cỏ này ăn sâu xuống đất, tạo thành một mạng lưới tự nhiên giúp giữ đất và chống xói mòn bề mặt hiệu quả.

Sự sạt lở tại một bãi chôn lấp rác ở tphcm không chỉ gây nguy hiểm mà còn có thể làm vỡ hệ thống lót, gây ra thảm họa môi trường. Vì vậy, công tác quan trắc chuyển vị, biến dạng mái dốc được thực hiện liên tục.

Khi Bãi Rác “Thở”: Vấn Đề Khí Gas Và Giải Pháp Quan Trắc

Quá trình phân hủy kỵ khí của chất thải hữu cơ sinh ra một lượng lớn khí bãi rác (Landfill Gas – LFG), trong đó thành phần chính là metan (CH4) và carbon dioxide (CO2). Khí metan nếu tích tụ có thể gây cháy nổ, đồng thời là một khí nhà kính mạnh hơn CO2 rất nhiều.

Để giải quyết vấn đề này, các kỹ sư địa kỹ thuật thiết kế một hệ thống thu gom khí chủ động. Hệ thống này bao gồm:

• Các giếng thu khí thẳng đứng: Là các ống khoan sâu vào lòng khối rác.
• Các rãnh thu khí nằm ngang: Là các đường ống được đặt xen kẽ trong quá trình lấp rác.

Toàn bộ khí gas thu gom được sẽ được dẫn đến một khu xử lý trung tâm. Tại đây, khí gas có thể được đốt bỏ qua một ngọn đuốc (flare) để chuyển hóa metan thành CO2 ít độc hại hơn, hoặc tốt hơn nữa là được sử dụng để phát điện – một giải pháp “biến rác thành tài nguyên” đầy hứa hẹn.

Toàn bộ quá trình này tuân thủ một [quy trình chôn lấp rác thải sinh hoạt](https://rodavietnam.vn/quy-trinh-chon-lap-rac-thai-sinh-hoat-2/) nghiêm ngặt, từ khâu tiếp nhận rác đến khi đóng bãi, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa.

Tương Lai Nào Cho Các Bãi Chôn Lấp Rác Ở TPHCM?

Chôn lấp, dù hiện đại đến đâu, vẫn không phải là giải pháp bền vững nhất do tốn nhiều diện tích đất và tiềm ẩn rủi ro lâu dài. Xu hướng của thế giới và TPHCM đang hướng tới là giảm chôn lấp, tăng cường tái chế và xử lý rác bằng công nghệ đốt phát điện.

Tuy nhiên, vai trò của địa kỹ thuật vẫn vô cùng quan trọng.

• Đóng cửa bãi chôn lấp: Khi một bãi rác đầy, nó không bị bỏ hoang. Các kỹ sư sẽ thiết kế một hệ thống “mái che” phức tạp trên cùng, tương tự như lớp lót đáy, để ngăn nước mưa thấm vào và tiếp tục sinh ra nước rỉ rác. Bề mặt sau đó được phủ đất, trồng cây, biến bãi rác thành công viên hoặc không gian xanh.
• Quan trắc hậu đóng bãi: Công việc chưa dừng lại ở đó. Hệ thống quan trắc địa kỹ thuật môi trường (quan trắc lún, chuyển vị, chất lượng nước ngầm, khí gas) phải hoạt động trong ít nhất 30 năm sau khi đóng bãi để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
• Xây dựng nhà máy đốt rác: Nền móng cho các lò đốt khổng lồ, các bể chứa tro xỉ… đều cần được thiết kế và thi công trên các nguyên tắc địa kỹ thuật vững chắc.

Như vậy, dù công nghệ xử lý rác có thay đổi thế nào, nền tảng địa kỹ thuật vẫn là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo mọi giải pháp được triển khai một cách an toàn và bền vững.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

Bãi chôn lấp rác lớn nhất TPHCM hiện nay ở đâu?

Bãi chôn lấp rác lớn nhất và tiếp nhận phần lớn rác thải của thành phố hiện nay là Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước, tọa lạc tại huyện Bình Chánh.

Chôn lấp rác theo công nghệ hiện đại có thực sự an toàn không?

Có, nếu được thiết kế, thi công và vận hành đúng tiêu chuẩn kỹ thuật. Một bãi chôn lấp hợp vệ sinh hiện đại với hệ thống lót chống thấm đa lớp, hệ thống thu gom và xử lý nước rỉ rác, khí gas sẽ giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường.

Nước rỉ rác là gì và nó nguy hiểm như thế nào?

Nước rỉ rác là chất lỏng hình thành khi nước mưa ngấm qua khối rác, hòa tan các chất ô nhiễm, kim loại nặng và vi sinh vật gây bệnh. Đây là một loại chất thải cực kỳ độc hại, có khả năng gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước mặt và nước ngầm nếu không được xử lý.

Tại sao các bãi chôn lấp rác ở tphcm thường có mùi hôi?

Mùi hôi chủ yếu phát sinh từ quá trình phân hủy chất thải hữu cơ và sự bay hơi của một số hợp chất hóa học. Các bãi chôn lấp hiện đại kiểm soát mùi bằng cách phủ đất lên bề mặt rác hàng ngày và vận hành hệ thống thu gom khí gas hiệu quả.

Khi một bãi chôn lấp đầy, người ta sẽ làm gì với nó?

Khi một bãi chôn lấp đạt đến sức chứa thiết kế, nó sẽ được “đóng cửa”. Quá trình này bao gồm việc phủ một lớp nắp chống thấm trên cùng, phủ đất, trồng cây xanh và thiết lập hệ thống quan trắc môi trường lâu dài. Nhiều bãi rác cũ trên thế giới đã được cải tạo thành công viên, sân golf hoặc các khu vực công cộng khác.

Lời Kết

Qua những phân tích trên, hy vọng bạn đã có một cái nhìn hoàn toàn mới về các bãi chôn lấp rác ở tphcm. Chúng không còn là những khu vực “bất khả xâm phạm” đáng sợ, mà là những công trình địa kỹ thuật phức tạp, nơi khoa học và công nghệ đang làm việc không ngừng nghỉ để bảo vệ môi trường sống của chúng ta. Hiểu về nó cũng chính là hiểu thêm về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc giảm thiểu rác thải, bởi lẽ dù công nghệ có hiện đại đến đâu, giải pháp tốt nhất vẫn luôn là tạo ra ít rác hơn ngay từ đầu.